Jak Indonezyjczycy wspominają swoich bliskich?
W Polsce 1 listopada to dzień zadumy, odwiedzin na cmentarzach i zapalonych zniczy. W Indonezji – największym muzułmańskim kraju świata – tego święta się nie obchodzi. Nie oznacza to jednak, że Indonezyjczycy nie pamiętają o swoich zmarłych. Każda religia obecna w tym wielokulturowym kraju ma własne sposoby na oddanie czci przodkom.
Spis treści
1 listopada w Indonezji – zwykły dzień pracy
W przeciwieństwie do Polski, 1 listopada w Indonezji nie jest dniem wolnym od pracy. Szkoły, biura i sklepy funkcjonują normalnie, a w kalendarzu państwowym nie znajdziemy żadnego święta związanego ze zmarłymi. Dla większości społeczeństwa, które wyznaje islam, dzień ten nie ma szczególnego znaczenia religijnego.
Jednak pamięć o zmarłych jest wciąż ważna – po prostu wyraża się ją w inny sposób i w innym czasie.
Nyekar – muzułmańska tradycja odwiedzania grobów
Dla indonezyjskich muzułmanów momentem wspominania zmarłych jest okres Ramadanu lub tuż po jego zakończeniu, podczas święta Idul Fitri. Wtedy rodziny udają się na cmentarze, by pomodlić się i oczyścić groby swoich bliskich.
Zwyczaj ten nazywa się „nyekar”, co dosłownie oznacza „składanie kwiatów”. Na grobach rozsypuje się płatki jaśminu, róż i ylang-ylang, a następnie odmawia modlitwę za dusze zmarłych. Nie pali się zniczy – symbolem pamięci jest właśnie modlitwa i obecność.
Katolicy i protestanci – indonezyjskie Wszystkich Świętych
Choć islam dominuje w kraju, w niektórych regionach Indonezji – jak Flores, Timor, Manado czy części Papui – mieszkają liczne społeczności katolickie i protestanckie. Dla nich 1 listopada ma podobne znaczenie jak w Polsce.
Wierni uczestniczą w mszach, odwiedzają groby bliskich i przynoszą kwiaty oraz świece. Na wyspie Flores cmentarze rozświetlają się setkami lampek, a mieszkańcy spędzają czas w rodzinnej atmosferze, modląc się i wspominając zmarłych.
To lokalne świętowanie, które łączy indonezyjską duchowość z europejską tradycją.
Bali – duchy przodków i ogień oczyszczenia
Na Bali, gdzie dominuje hinduizm, pamięć o zmarłych ma zupełnie inny wymiar. Balijczycy wierzą, że duchy przodków regularnie odwiedzają swoich potomków.
Najważniejsze są tu trzy rytuały:
-
Ngaben – uroczystość kremacji, podczas której ciało zmarłego zostaje spalone, a dusza symbolicznie uwolniona z ziemskiego świata.
-
Galungan – święto, podczas którego duchy przodków schodzą na ziemię, by spotkać się z rodziną.
-
Kuningan – końcowy dzień obchodów, w którym duchy wracają do świata bogów.
Domy ozdabia się ofiarami z kwiatów, ryżu i kadzideł. Nie ma smutku ani łez – to święta radości, harmonii i duchowego połączenia z przeszłością.
Wspominanie zmarłych bez zniczy i grobów
W wielu częściach Indonezji nie spotkamy typowych dla Europy cmentarzy. Zamiast tego groby często znajdują się tuż obok domów rodzinnych, w ogrodach lub na wzgórzach.
Pamięć o zmarłych to element codzienności. W niektórych regionach, takich jak Sulawesi, ludzie przechowują szczątki przodków w domach i co roku urządzają im ceremonię Ma’nene, podczas której czyszczą i przebierają zmumifikowane ciała. To symbol szacunku i silnych więzi rodzinnych.
Duchowość zamiast religijnych dat
Indonezyjczycy, niezależnie od religii, traktują śmierć jako naturalną część życia. Wspominanie zmarłych nie jest u nich ograniczone do jednego dnia w roku, lecz stanowi element duchowego rytmu codzienności.
To sprawia, że Indonezja nie ma jednego, wspólnego Święta Zmarłych, ale w każdej religii obecne jest głębokie poczucie pamięci, wdzięczności i duchowej więzi z tymi, którzy odeszli.
Polska i Indonezja – dwa światy, jedna pamięć
Choć 1 listopada w Indonezji nie jest świętem, duchowy wymiar pamięci o zmarłych istnieje tu równie silnie jak w Polsce – tylko wyraża się poprzez inne gesty, modlitwy i rytuały.
Polacy zapalają znicze i przynoszą kwiaty, Indonezyjczycy ofiarują modlitwę, kadzidło i płatki róż. W obu krajach łączy nas jedno – pamięć o tych, których już z nami nie ma.
Podsumowanie
W Indonezji nie obchodzi się Wszystkich Świętych 1 listopada. Większość społeczeństwa to muzułmanie, którzy wspominają zmarłych podczas świąt Idul Fitri w tradycji „nyekar”. Na Bali (hinduizm) odbywają się ceremonie Galungan, Kuningan i Ngaben, a na Flores czy Timorze (katolicy) – lokalne obchody podobne do polskiego 1 listopada. Wspominanie zmarłych jest ważnym elementem kultury indonezyjskiej, mimo że nie ma charakteru państwowego.
